dutch graphic roots

Er is bijna geen ontwerper in Nederland die zoveel postzegelontwerpen op zijn naam heeft staan. En zeker is er geen andere ontwerper die bij de beroepsvereniging van ontwerpers BNO zowel voorzitter van de afdeling ontwerpbureaus als voorzitter van de afdeling individuele leden is geweest.

Robert van Rixtel is de drijvende kracht achter vele publicaties en projecten over vormgeving en vormgevers. In 1992 verscheen de eerste [Z]OO agenda, een initiatief van Robert en Eric van Casteren, twee jonge ontwerpers, die elkaar leerden kennen op de Akademie voor Industriële Vormgeving Eindhoven (AIVE) (nu Design Academy Eindhoven).

Het familiebedrijf Omnimark werd in 1953 opgericht door André Kwee, oorspronkelijk onder de naam Omniscreen. In 1986 werd de leiding van het bedrijf overgenomen door zoon Hwie-Yang en in 2006 door diens jongere broer Hwie-Bing, die tot op de dag vandaag aan het roer staat.

Lex Reitsma (1958) is grafisch ontwerper en filmmaker. Al lijken het onvergelijkbare disciplines, Reitsma ervaart eerder de overeenkomsten dan de verschillen. Vanaf 2018 vallen zijn beschouwende documentaires op over grafisch vormgever Wim Crouwel, boekenmaker Irma Boom en portretfotograaf Koos Breukel. Daarvoor sprongen vooral de affiches in het oog die hij gedurende meer dan twee decennia

Het is waarschijnlijk te danken aan zijn tekenleraar op de LTS dat Frans Lieshout ontwerper is geworden. Meneer Zwart zag zijn talent en adviseerde zijn ouders om zijn werk te laten zien op de Rietveld Academie. Ze namen hem mee naar Amsterdam. Hij was pas veertien. Op de academie herkenden ze zijn talent en waardeerden

De meeste lezers van Roots zullen Marie Christine van der Sman vooral kennen als voormalig directeur van het Nederlands Archief Grafisch Ontwerpers. Zo kende de auteur van deze Roots haar ook, maar er bleek nog veel meer te zijn dat haar carrière gekleurd heeft. Ootje Oxenaar toont zijn archief in depot in Wassenaar, 2009 KunstenaarsgezinEr

Wie in Amerika de naam van één Nederlandse ontwerper moet noemen, denkt vast als eerste aan Rudy VanderLans. Dat is al zo sinds de tweede helft van de jaren tachtig, toen Rudy’s tijdschrift Emigre magazine en de lettertypes van Emigre de Amerikaanse designscene in vuur en vlam zetten.  Voor veel Amerikanen blijft Rudy een typische buitenstaander – geamuseerd,

Als student aan de Rietveld Academie ontdekte Ron van Roon dat de praktijk hem beter beviel dan de academie. Hij verliet de Rietveld, vond overal opdrachtgevers en begon zijn eigen Studio Ron van Roon (later Rouwhorst + Van Roon), die vijftig jaar blikvangende affiches, logo’s, leaders en boekomslagen opleverde. De stijl Van Roon: vrijheid, schwung

Het reizen zit Eugene Bay in het bloed. Zijn vader werkte voor de diplomatieke dienst van Groot-Brittannië in steeds andere hoofdsteden van de wereld. Tot zijn elfde jaar woont Eugene achtereenvolgens in Turkije, Italië, India en Singapore. Daarna gaat hij in Engeland op de kostschool, Rodbourne College, in het midden van het land. Zijn voorliefde

De eerste keer dat ik met Lies afspreek om dit Roots-deeltje te bespreken, heeft zij een laptop mee waarop ze direct na de begroeting in hoog tempo affiches, tentoonstellingen en multiples laat passeren. Ik vertel dat ik graag met haar een ordeningsprincipe, een structuur bedenk voor het beschrijven van haar carrière en leven. Lies komt

Op een koude zondagavond in januari 1972 bellen Wim Noordhoek, Yolande Nusselder en Rogier Proper aan bij nummer 44 op het Amsterdamse Victorieplein. Piet Schreuders doet open en even later vullen zij zijn kleine studentenkamer op éénhoog en interviewen hem voor het jongerenblad Aloha over zijn tijdschrift Wolkenkrabber.

Ontwerper en zanger Petrus Johannes Jacobus Vincentius te Bos wordt geboren op kerstavond 1950 in Alkmaar en groeit op in een gezin met 3 broers en 4 zussen. Na de lagere school gaat-ie naar de LTS om te leren voor huisschilder, om dit vervolgens 2 jaar in de praktijk te brengen.Total Design Anthon Beeke en

Ontwerper Roger van den Bergh (1948) heeft een interessante, internationale carrière doorlopen. Na zijn opleiding in Nederland en een stage bij Total Design ging hij in de jaren zeventig naar Londen waar hij als grafisch ontwerper voor Allied International Designers werkte. In 1980 waagde hij de sprong naar Amerika en kwam hij terecht op grote

Rob Huisman: “Ik ben gedreven door het vak ontwerpen, maar ben toch ook altijd een buitenstaander geweest. Zo voel ik dat ook. Ik kies bewust voor die positie, want zo kan ik het vak een spiegel voorhouden. Dat is ook de kracht van het BNO-bureau. De mensen die hier werken hebben diezelfde houding. Onafhankelijke denkers.”

Den Haag heeft altijd een bijzondere plaats ingenomen in de grafische vormgeving in Nederland. Halverwege de jaren zeventig werd hier Vorm Vijf opgericht, dat zou uitgroeien tot een belangrijke kweekvijver voor jong talent. Grafisch vormgever Bart de Groot was van 1976 tot 2003 een van de drijvende krachten achter dit ontwerpbureau. In 1932 werd aan

Titus Yocarini wordt op 14 oktober 1947 geboren in Amsterdam. Zoals zijn achternaam doet vermoeden zit er enig niet-Nederlands bloed in zijn familie. Zijn grootvader van vaderszijde was tabakshandelaar, woonachtig op het eiland Samos in Griekenland. Hij bezocht de tabaksbeurzen in Europa en leerde in Den Haag de grootmoeder van Titus kennen. Na hun huwelijk

1967 – Als Milou afstudeert aan de Academie St. Joost in Breda is ze pas negentien jaar, een leeftijd waarop veel anderen voor de tweede of derde keer toelatingsexamen doen bij een kunstacademie. Het modeweekblad Cri wijdt een spread aan haar met de kop ‘Milou Hermus, vooral geen keurige mode’. Eigenwijs – knieën in rode

Het eerste wat opvalt als je de werkruimte van zijn studio in Leusden binnenkomt is het roestige beeld van cortenstaal in de tuin: Imploded Column van Ewerdt Hilgemann. Weliswaar geplaatst in een hoek van de tuin maar toch prominent aanwezig. Grafisch vormgever Hans Kentie laat zich voor zijn werk inspireren door kunstenaars en het werk dat ze

Jelle van der Toorn Vrijthoff werd in 1946 geboren in Den Haag in een gezin met vier broers. Zijn vader was binnenhuisarchitect. Hij studeerde aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunst in Den Haag. Werkte daarna enkele jaren als freelance ontwerper en ging vervolgens naar het Royal College of Art in Londen. Na terugkomst werkte

Herengracht 567. TD Associatie voor Total Design N.V. staat er op het bord. Het is half negen ’s morgens op maandag 21 juli 1969. Hier ga ik twee maanden praktijkervaring opdoen. Ik bel aan. Mijn hart slaat over. Wachten. Iets langer aanbellen. Weer niets. Brutaal blijven aanbellen. Helpt ook niet, er is gewoon niemand. Misschien

Hans Bockting werd geboren in Bladel op 8 mei 1945, een scharniermoment in de Europese geschiedenis – het einde van de Tweede Wereldoorlog maar ook het begin van de Koude Oorlog – en misschien daardoor behept met een sterke onafhankelijkheidsdrang. ‘Vrijheid,’ zegt hij, ‘is en blijft een groot goed.’  V.l.n.r. Hans Bockting, fotograaf Hes van Schoonhoven

Het Zuiden. Als je in de buurt van Oirsbeek komt beginnen de bochtige weggetjes samen te vloeien met een lichte glooiing die de aanzet vormt voor het Zuid-Limburgse heuvellandschap. Via een holle weg daal ik af naar het midden van het dorp, waar Geert Setola woont met zijn vrouw Monique. Sinds 1972 werkt hij daar

‘Kan niet bestaat niet’ en ‘ik verkoop geen drukwerk, ik verkoop vertrouwen’. Deze twee uitspraken van Cor Rosbeek, die jarenlang met zijn broer Jean de gelijknamige drukkerij in Nuth bestierde, typeren hem. De eerste uitspraak slaat op de inzet waarmee deze drukkerij sinds 1963 probeert het onderste uit de kan te halen aan kwaliteit en

Geboren in 1944 in Werkendam in de Biesbosch. Als kind al kon ze zichzelf helemaal verliezen in plaatjes in boeken. Een buurman op de dijk in Werkendam, die van zijn naar Amerika geëmigreerde broer de Saturday Evening Post kreeg opgestuurd, gaf haar exemplaren vol met tekeningen en cartoons. Ze was er uren mee zoet. Versieren Boekenbal, 1965.

De roots van Warren liggen in New York State, zo’n 100 kilometer boven New York City. Geboren in het oorlogsjaar 1944. Zijn vader sleet zijn dagen onder de zeespiegel, op oefening of in actie bij de US Navy. Warrens oudere broer en zus werkten later ook onder de banieren van het Pentagon. Zelfs in Warrens

In een middenstandsgezin leer je vooral praktisch denken en handelen. Er is weinig tijd voor hoogdravende bespiegelingen. De hoogste prioriteit is het draaiende houden van het bedrijf. En dat is een hoop gedoe, elke dag weer. Mijn familie aan moeders- en vaderskant zijn sinds generaties Amsterdamse middenstanders. Elk kind uit een middenstandsgezin wordt vroeg of

De carrière van Swip Stolk nam een aanvang toen hij op zijn vijftiende als leerling ging werken bij een reclamestudio. De grafische school en de avondopleiding van de Gerrit Rietveld Academie verliet hij allebei voortijdig. Hij botste met de conventies die daar heersten en met het schoolse karakter van de opleidingen. Hij heeft dus geen

In hun gezin met drie dochters komt Paul voor zijn ouders als een verrassing in het een-na-laatste oorlogsjaar. Hij groeit op in de Watteaustraat, terwijl zijn vader werkt als Hoofd Pers & Voorlichting van de gemeente Amsterdam, wiens kundigheid en vaardigheden zo worden gewaardeerd dat het stadhuis een zaal naar hem vernoemt. Ondertussen zaagt Paul

Halverwege de Tweede Wereldoorlog – precies een jaar voor D-day – werd ik in Den Haag geboren als zevende kind in een hervormd gezin met twee meisjes en vier jongens. Drie weken later verhuisden we naar Amersfoort om de Haagse voedselschaarste te ontlopen. Maar ook in Amersfoort werden de laatste twee oorlogsjaren een heftige tijd.

Mijn raakpunten met de grafische vormgeving in Nederland dateren vooral van vóór 1994 en na 2016. In maart 1994 vertrok ik naar de VS, in juli 2016 verliet ik de VS voor Portugal. Tussentijds kwam ik nooit meer in Nederland, en nadien enkel voor een kort bezoek. Tussentijds waren er slechts toevallige confrontaties met Dutch

Aan het begin van de jaren zestig klonk in de Enschedese Molenstraat een contrabas, soms samen met een gitaar, afgewisseld met het geluid van potlood op papier. Daar woonden Jaap Drupsteen en Hans Bernard en werkten ze aan hun opdrachten voor de kunstacademie en het conservatorium. Jaap en Hans traden gezamenlijk op en luisterden naar

Heart Beat uit 2006 is het laatste boek dat Daphne ontwierp. Een opdracht van een vriend die ook in Vreeland woont en die ze in 1985 leerde kennen bij zijn tentoonstelling in Groningen, de kunstenaar Carel Balth. ‘Iedere keer als er een catalogus gemaakt moest worden gingen we samen aan de slag. Met mijn 65e levensjaar

’s Ochtends op 10 oktober 1974 stapte Gerard Unger in Bussum op de trein naar het Duitse Kiel. Aldaar had hij bij de firma Hell een afspraak met Herr Peter Käpernick van de Schriftabteilung. Een van Hells uitvindingen was de Digiset, een zetmachine die de vormen van letters opbouwde door in hoog tempo kleine streepjes licht

Voor veel ontwerpers zal het klinken als een mooie carrière: jarenlang werken vanuit huis, een eigen ontwerpbureau beginnen en vervolgens naar Amerika emigreren om bij de grootste studio’s in New York, Los Angeles en San Francisco op leidende posities terecht te komen. Bij Henk Cornelissen ging het precies andersom: van groot naar klein, van panorama

‘Packaging design is een echte specialisatie; niet iedere ontwerper kan het zomaar. Ik merkte dat ik er gevoel voor had toen ik voor het eerst het werk van Louis Swart zag, die destijds verpakkingen voor Albert Heijn ontwierp. Ik kon bij zijn bureau gaan werken en Louis en ik hebben toen veel werk gemaakt waarvan

De wereldtentoonstelling van 1958 was een publiekstrekker. Naar Brussel dus voor een dagje Expo‘58. Ik keek mijn ogen uit bij paviljoens van de grote naties. Ik was achttien jaar en behoorlijk onder de indruk. Eindelijk vond ik de inzending van Nederland. Het viel me op: hier werd informatie in harmonie gepresenteerd. Ambiance, objecten, kleur, tekst en

Zijn opleiding kreeg Nikkels aan de Academie van Beeldende Kunsten in Rotterdam, waar hij ‘Decoratieve en Monumentale Kunsten’ deed. Een later opgeheven afdeling, waar in de 50-er jaren van de vorige eeuw, de idee van een ‘Gemeenschapskunst’; een ‘ontworpen kunst’ werd gedoceerd. Na vier jaar kreeg hij zijn diploma. Twee vroege monumentale opdrachten maakte het

Het progressieve gezin waarin ik samen met vier broers ben opgegroeid, inspireerde tot veel eigen inbreng, visie en initiatieven als het ging om onze toekomst en onze plek in de wereld. De weg van de minste weerstand was geen optie, wij hadden uitdagingen nodig. Mijn uitdaging was iets te vinden waarin een carrière en het

Toen ik Henk Gianotten trof voor een eerste gesprek met het oog op deze publicatie viel mij meteen op dat hij nog steeds midden in de grafische beroepspraktijk staat. Ons gesprek ging slechts terloops over het verleden, alsof het nog geen tijd was om terug te blikken. In plaats daarvan wisselden we gedachten uit over

Ontwerper Anthon Beeke is een straatkunstenaar van het zeldzame soort. Een affiche van Beeke is vrijwel altijd een provocatie van de openbare ruimte, dankzij zijn verontrustende beeldkeuze, zo strak uitgesneden dat het beeld bijna uit het kader lijkt te knappen. Zijn affiches tonen naakte, kwetsbare, onvolmaakte en gewonde lichamen en details van die lichamen. Doodslag,

“Het is de leukste vakantiekaart die we dit jaar kregen,” schreef Graficus gecharmeerd, zomer 1956. Ook nu nog, bijna zestig jaar later is het een grafisch kunststukje om op te vreten. Je ziet een jonge kerel die… Nee, eerst vertellen hoe het ging.  Bart Boumans tijdens de ordening van het posterarchief van het Holland Festival,

Guus Ros werd op 6 februari 1940 geboren in Amsterdam. Het ouderlijke gezin woonde aan de Hoofdweg, toen het westelijk einde van de stad. Zijn vader werkte sinds jonge leeftijd bij Hollandia Kattenburg, een fabriek van regenkleding, waar hij opklom tot chef expeditie. Theo Ros was een echte ‘family man’ die zondags de schoenen poetste

Henk de Vries heeft als grafisch ontwerper veel gerealiseerd. Daarnaast heeft hij ook kantoren en winkel-interieurs ingericht, architectonisch vormgegeven en producten ontworpen. Kortom, hij heeft zich zowat op alle terreinen van de vormgeving begeven. Zijn staat van dienst is uitzonderlijk. Voor hem is altijd het uitgangspunt geweest dat het ontwerp de ‘mentaliteit’ en ‘kwaliteit’ uitstraalt

Amsterdam, het Victorieplein, de Wolkenkrabber, het beeld van Berlage, de trams – dat is de plek waar Paul Mertz vlak bij werd geboren, waar hij terugkeerde en al weer lang woont en werkt. Een zondagskind, een adviseur, zoals op het raam van zijn kantoor staat, een stimulator van jonge kunstenaars en vormgevers en nog steeds

Als geen ander heeft Karel Treebus begrepen dat typografie geen doel maar een middel is. En dus is hij zich zeer bewust van het essentiële onderscheid tussen modegrillen en evolutie. De wetenschap dat vorm ook inhoud is, heeft hij zijn hele werkzame leven gepraktiseerd. Ogenschijnlijk pretentieloos en dienstbaar maar onmiskenbaar gedreven door een persoonlijke drang

Baer Cornet is een Limburger, een Venlonaar. Hij is in de eerste plaats typograaf – een typograaf die houdt van schreefloze letters en vooral van de Monotype Grotesque. Dat is in zekere zin opvallend omdat je bij het vriendelijke, glooiende landschap van deze provincie, de zangerige taal van de bevolking en bij de geschiedenis van

Op 12 maart 1937 laat Ben Harsta zich op de wereld zetten. Hij groeit op in het rustige, Twentse dorp Wierden dat onder de rook van Almelo ligt. Zijn speelterrein is de Appelhofstraat, de weiden en de bossen rondom het dorp. Vormgever uit de ‘weide wereld’Ben Harsta: “Het dorp was mijn speelterrein. Ik ontdekte dat

Will van Sambeek was een van die Nederlandse ontwerpers die in de jaren vijftig onder de indruk raakten van de Zwitserse modernistische vormgeving. Hij maakte in 1957 een studiereis naar dit mekka voor grafisch ontwerpers omdat hij de St. Joostpenning van de Bredase kunstacademie had gewonnen. Het andere land dat zijn carrière bepaalde was Japan,

Ten noorden van Venlo, naast het nieuwe kantoor van Van der Grinten, een onderneming die kopieerapparaten en lichtdrukmateriaal vervaardigt, staat een wit buitenhuisje met een puntdak. Daarin zetelt de afdeling Publiciteit en daar heeft Jacques Peeters zijn bureau. Op het zachtboard achter zijn hoofd is het drukwerk geprikt dat de gemeente Amsterdam een bekroning waardig

Kees Nieuwenhuijzen is een pragmatisch modernist, een ontwerper die niet al te veel theoretiseert over zijn vak. Het boek staat al vijf decennia centraal in zijn oeuvre, dat zich uitstrekt van literaire pocket tot fotoboek, van architectuurblad tot filmtitel, en van affiche tot postzegel. Uit al dat grafische werk van zijn hand – steeds minutieus

Simon den Hartog werd geboren in Bussum, was tijdens de oorlogsjaren veel ziek en zat tijdens de oorlogswinter een jaar op school in Overijssel. Dat was geen goede opmaat voor een vervolgstudie. Hij maakte het laatstejaar van de mulo niet af en ging – zoals dat toen gebruikelijk was – op zoek naar werk. Uit

Paul Hefting is onder ontwerpers bekend als de man die bij de Dienst Esthetische Vormgeving van de PTT (KPN) de zo begeerde postzegelopdrachten vergaf en begeleidde. Anderen kennen hem als een nijver auteur op het gebied van kunst en grafisch ontwerpen. De lijst van zijn publicaties wordt aangevoerd door het grote boek Grafische vormgeving in Nederland,

9 november 1972. Die avond zat de grote zaal van Museum Fodor aan de Amsterdamse Keizersgracht vol. Ter gelegenheid van de tentoonstelling in dit museum over het werk van Jan van Toorn was een debat georganiseerd tussen hem en zijn collega Wim Crouwel. De aandacht van de zaal ging al snel uit naar de vermeende

Gerrit Noordzij is van alles dat hij is – en wat hij is, is hij altijd met liefde en overgave – het meest schoolmeester. Daarover spreekt hij het vaakst en het meest bevlogen: ‘Van alle manieren waarop het verschijnsel mens zich kan manifesteren, is geen enkele mij liever dan de student’, zegt hij. ‘In ontroerende

Frans Spruijt stond bekend als een betrokken drukker die kwaliteit leverde en iemand die altijd in was voor bijzondere projecten. Bijvoorbeeld de opmerkelijke reeks Spruijt-kalenders, de tentoonstellingen in de drukkerij en tal van publicaties waarbij hij nauw betrokken was. Bovendien was hij door de jaren heen gewaardeerd adviseur en bestuurslid van vele organisaties. Titus Yocarini

In 1978 werd Ben Bos uitgenodigd om lid te worden van de Alliance Graphique Internationale (AGI), een vereniging waartoe de crème de la crème van de internationale ontwerpwereld behoort. Het was voor Bos een glorieus moment: voor hem betekende het niets meer of minder dan de erkenning deel uit te maken van een zeer selecte

Hein van Haaren is een van de niet-ontwerpers in de reeks Roots-cahiers van [Z]OO producties. Hij heeft als opdrachtgever en bestuurder middenin de kunst- en ontwerpwereld gestaan. We kennen hem vooral als hoofd van de Dienst Esthetische Vormgeving (DEV) van de PTT, waar hij tussen 1966 en 1976 de scepter zwaaide. Hierna kreeg hij een leidinggevende

Zo! En dan nu eens een keer een ander verhaal over Ootje Oxenaar: mijn eigen. Want hoe te schrijven over het werk van een ontwerper dat iedereen allang kent – hoewel er natuurlijk veel meer is dan die negen Nederlandse bankbiljetten. Hoe te schrijven over een ontwerper waarover zoveel anekdotes de ronde doen dat ze een

Wim Crouwel. Er is al ruimschoots gezegd en geschreven. Over hem, door hem. Zijn biografie (geautoriseerd) is een precisiemonument en reikt tot zijn zeventigste. Wat kun je, wat moet je dan doen, tien jaar nadien? In Roots, op twaalf pagina’s binnenwerk? Je snelt, je zapt door zijn leven. Groningen. Willem Hendrik Crouwel. Kind van zijn

Er hangen vijfhonderd omslagen van Dick was de titel van de tentoonstelling die op 26 mei 1962 opende in de kantine van Steendrukkerij de Jong aan de Hilversumse ’s-Gravenlandseweg 19. Die omslagen waren opgehangen op verzoek van Pieter Brattinga, zoon van de directeur van de drukkerij. Opening tentoonstelling Er hangen vijfhonderd omslagen van Dick. 26 mei 1962,

Tussen 1950 en ’51 volgde Bob Noorda (Amsterdam, 1927) de dagopleiding Reclametekenen aan het Instituut voor Kunstnijverheidsonderwijs in Amsterdam (IvKnO). Hoewel de theorieën van het Bauhaus volop leefden aan het IvKnO, was deze opleiding toch zoveel mogelijk op de praktijk toegesneden. Dat kwam Noorda wel zo goed uit. Nadat hij als dienstplichtig soldaat in Indonesië

Jaren ’40 Leven; Harry Nico Sierman, geboren op 17 mei 1927, was de oudste van de vijf kinderen uit het tweede huwelijk van zijn vader, groothandelaar in bonnetterie. Hij groeide op in een degelijk, veilig, redelijk welvarend gezin aan Keizersgracht 68 in het katholieke Amsterdam. Op een middag zat hij met zijn broertjes weg te dromen

Ad Werner werd opgeleid aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag volgens de beginselen van het Bauhaus. Tot afgrijzen van zijn voormalige docent Paul Schuitema begon hij als jong grafisch ontwerper met het maken van filmaffiches. Hij werkte jarenlang voor de HEMA, ontwierp voor populaire tijdschriften als Margriet, Elegance en Nieuwe Revu en tekende

Henk van Stokkom is één van de nestors van de grafische industrie. Zevenendertig jaar diende hij de Eindhovense drukkerij Lecturis. Eerst als directie-assistent, vervolgens als procuratiehouder en de laatste vier jaar als commercieel directeur. Onder zijn vleugels ontwikkelde Lecturis zich tot dé kwaliteitsdrukkerij op het gebied van kunstuitgaven. Het binden van mensen en het promoten

Het is eind februari. Zojuist heeft Jan van Toorn vanuit Providence, Rhode Island, de portretten gemaild die hij deze week van Benno Wissing maakte, stilistisch keurig in de pas blijvend met de profielen die Aatjan Renders voor de serie Roots knipte. De winter 2005-06 was uitermate heftig aan de westkust van de Verenigde Staten. De sneeuw lag

Abe Kuipers (1918-2016) was een van de belangrijkste grafisch ontwerpers die Groningen heeft voortgebracht. In dat vak was hij autodidact. Hij studeerde in 1940 als kunstenaar af aan de Kunstnijverheidsschool, voorloper van Academie Minerva. Maar zijn brede kennis van typografie en boekverzorging deed hij pas na de oorlog op, in de Universiteitsbibliotheek. Abe Kuipers in

Van Susanne Heynemann hoorde ik voor het eerst op de kunstacademie. Het was 1966 en docent Abe Kuipers liet werk van haar zien: ‘De eerste vrouw in dit vak.’ Vijftien jaar later werd ik aan haar voorgesteld toen ik bij uitgeverij Wolters-Noordhoff in Groningen ging werken.  Tot mijn geluk is ze daar nog een jaar