Haico Beukers

Er is bijna geen ontwerper in Nederland die zoveel postzegelontwerpen op zijn naam heeft staan. En zeker is er geen andere ontwerper die bij de beroepsvereniging van ontwerpers BNO zowel voorzitter van de afdeling ontwerpbureaus als voorzitter van de afdeling individuele leden is geweest. Deze aflevering van Roots gaat over Haico Beukers. Maar het verhaal over Haico is nauw verbonden met dat van Marga Scholma. Marga is niet alleen zijn levenspartner maar ook zijn collega in het werk. Beiden vullen elkaar perfect aan en het is een plezier om die twee samen te zien. 

Haico werd geboren op 29 maart 1960 in Hoogvliet, vlakbij Rotterdam. Zijn ouders Henriette en Henk Beukers hadden allebei de Academie van Beeldende Kunsten en Technische Wetenschappen (nu de Willem de Kooning Academie) in Rotterdam gedaan. In de jaren zestig/zeventig hadden ze een duobaan als hoofdredacteur van het handwerktijdschrift Ariadne. Dat was zeer vooruitstrevend in die tijd en ze maakten het tijdschrift groot. Daarnaast ontwierpen ze poppen en kostuums voor televisie en theater, waarvan de meest bekende de poppen voor De Fabeltjeskrant waren. Na deze periode verzorgden ze vele publicaties op het gebied van handwerken. Haico’s broer Eelco studeerde geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en is nu werkzaam als zelfstandig redacteur voor grote boekproducties, waaronder speciale uitgaven van De Bosatlas.

Dat Haico later de creatieve kant op zou gaan was geen verrassing. Van 1973 tot 1977 zat hij op het IVKO, een Montessorikunstvakschool in Amsterdam, waar veel aandacht was voor kunstvakken. Er was ook een lokaal met een degelpers, waar Haico veel tijd doorbracht en de wereld van grafische technieken ontdekte. Op zijn zeventiende ging hij naar de Gerrit Rietveld Academie om grafisch ontwerpen te studeren. Eerst op de avond- en later op de dagopleiding.

Kees Nieuwenhuijzen was in die tijd docent op de avondopleiding. Hij opende Haico’s ogen voor het vak. Door diens lessen ontdekte Haico dat ontwerpen meer is dan vormgeven. De redactionele kant van het vak boeide hem enorm. De inspirerende typografielessen van Gerard Unger en de ontwerplessen van pietje-precies Jan Boterman hadden ook veel invloed.

In 1981 koos Haico als stageplek Total Design, waar hij in het team van Wim Crouwel terechtkwam. Het was Daphne van Peski die Haico als stagiair had aangenomen en hem vroeg of hij wel zeker wist of hij bij TD stage wilde lopen. Voor veel studenten en docenten van de Rietveld was TD ‘gevestigde orde’ en daar moest je verre van blijven. Dat was niet de mening van Haico. De ontwerppraktijk beviel hem zo goed dat hij aansluitend stageliep bij Studio 124 van Eelco Bos.

Nooit alleen
Al tijdens zijn studie richtte Haico samen met jaargenoten Allard Boterenbrood en Jeroen Berkhout ontwerpbureau Pluriform op. Jeroen bleef maar kort en toen Allard in 1989 besloot een wereldreis te gaan maken werd Pluriform ontbonden en ging Haico alleen verder. Dat beviel hem maar matig. Zijn vriend Ris van Overeem wist hem te overtuigen om in 1991 bij NAP te komen. NAP was een samenwerkingsverband van Helen Howard, Ris van Overeem, Xandra van der Swan, Reinoud van Hasselt, Hans Blom en Jean-Paul Mombers. Drie jaar later besloot Haico met zijn toenmalige werknemer Kristel Braunius onder de naam Studio Haico Beukers verder te gaan.

In 1993 werd Haico door Marga Scholma uitgenodigd om een lezing te houden op Academie Minerva in Groningen. Dat was liefde op het eerste gezicht. Later bleek dat zij ook heel goed konden samenwerken. Beukers Scholma is opgericht in 1997.

In 1998 werd hun tweeling Tijl en Puck geboren. Zoon Tijl heeft rechten gestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam en doet nu een master intellectueel eigendomsrecht aan de Vrije Universiteit. Dochter Puck studeerde aan de Reinwardt Academie en had de ambitie om in een museum werkzaam te zijn op het gebied van kunst, architectuur en design. In 2018 overleed Puck plotseling. Een drama in het leven van Haico, Marga, Tijl en Steve (de vriend van Puck), waarbij ze veel steun kregen van familie, vrienden, collega-ontwerpers en zakelijke contacten.

 Pluriformiteit
‘Having a style is like being in jail’, zei Anthon Beeke, een standpunt dat Haico aanspreekt. De naam Pluriform van zijn vroegere ontwerpbureau past precies bij zijn ontwerpopvatting. Hij werkte en werkt nog steeds voor veel verschillende opdrachtgevers binnen de overheid, de dienstverlenende en de culturele sector. Het ontwerp staat in dienst van de inhoud. Dat resulteert in heel gevarieerde maar altijd zeer doordachte en verrassende ontwerpen.

Twintig jaar Toneelgroep De Appel. Uitgeverij BIS, 1991

Haico’s pluriforme ontwerphouding gaf Jan Bons, huisontwerper van Toneelgroep De Appel, aanleiding tot een mooi compliment. Voor De Appel ontwierp Haico in 1991 het boek dat uitkwam ter gelegenheid van het twintigjarig bestaan. Jan Bons reageerde heel enthousiast op het ontwerp: ‘Je ziet er niet aan af dat er zo weinig tijd was. Levendig én overzichtelijk, met verschillende letters en papiersoorten – zeer Appeliaans. Hoe kreeg Haico B. het voor elkaar. Heel knap!’

Peggy Bannenberg – Sieraden/Jewelry/Schmuck. Peggy Bannenberg, 1991
Best Verzorgd Boek 1991

In vorm zeer verschillende logo’s halverwege de jaren tachtig.

Latere logo’s.

Ambacht en techniek
Tijdens zijn studie aan de Gerrit Rietveld Academie kochten de ouders van Haico een Bertholdfotozetmachine om hun publicaties zelf mee te kunnen produceren, iets wat heel bijzonder was. Het was deze zetmachine die Haico’s liefde voor zetwerk en voor ambacht en techniek nog meer aanwakkerde. Hij zag al snel dat hem dit een enorme voorsprong gaf op andere studenten en schreef voor studenten en collega-ontwerpers een eindexamenscriptie over alle ins en outs van het fotografisch zetten. Na zijn afstuderen wist Haico deze publicatie onder te brengen bij Studiozetterij Eduard Bos. Het boekje verscheen onder de titel Op een rij gezet – Een handleiding over fotografisch zetten, in een oplage van vijfduizend stuks. Nadat Frans Spruijt van Drukkerij Mart. Spruijt deze publicatie had gezien benaderde hij Haico om een toegankelijke brochure voor zijn drukkerij te maken. Dat werd Mart. Spruijt – Zetten en drukken. Een eervolle opdracht, die hij uitvoerde samen met tekstschrijver Henk Boeke.

De aandacht voor ambacht en techniek is altijd gebleven. In de woorden van Haico: ‘Wij hechten aan typografie en perfect zetwerk, nauwkeurige keuzes voor papier. Wij hebben veel kennis van productietechnieken en omarmen de samenwerking met vakkundige productiebedrijven waarvan er helaas steeds meer verdwijnen.’

Op een rij gezet – Een handleiding over fotografisch zetten. Holding Ed Bos, 1987

Mart. Spruijt – Zetten en drukken. Drukkerij Mart. Spruijt, 1988
Nominatie ADCN 1988

Werkoverleg bij het Havenbedrijf Rotterdam voor het boek De haven van Rotterdam – Wereld tussen stad en zee. Geschreven door Marinke Steenhuis, uitgegeven door Marcel Witvoet (van achteren gezien rechts onderaan op de foto) van nai010 uitgevers. In het midden Marinke Steenhuis en Haico, 2015.

Samenwerken met anderen
Een goed ontwerp maak je niet alleen. Haico heeft het geluk met veel fijne mensen te hebben samengewerkt. Niet alleen opdrachtgevers maar ook auteurs, fotografen en productiebedrijven. Vaak is de samenwerking langdurig en op vriendschappelijke basis. Zo is er het fotografenduo Erik en Petra Hesmerg, met wie hij vele boeken heeft gemaakt op het gebied van kunst en design. Met Marinke Steenhuis en Paul Meurs werkt hij intensief aan publicaties op het gebied van stedenbouw en architectuur en met Matthijs Dicke van Stad en Bedrijf aan publicaties op het gebied van geschiedenis en cultuur. Al sinds decennia is PTT/PostNL een dierbare opdrachtgever, aanvankelijk met Henk Gilhuis, Paul Hefting, Ada Lopes Cardozo, Julius Vermeulen, Marie Hélène Cornips, Ferdi Sieben en tegenwoordig met Sacha van Hoorn. 

Van lange duur zijn ook de contacten met nai010 uitgevers en Uitgeverij Thoth en musea als het Anne Frank Huis, De Nieuwe Kerk Amsterdam en Japanmuseum SieboldHuis.

Ook de productiebedrijven mogen hier volgens Haico niet onbenoemd blijven. Mooie samenwerkingen waren er met Mart. Spruijt, Spinhex en Zwaan Printmedia, bedrijven die er helaas niet meer zijn. En boekbinderijen zoals Patist, Abbringh, Van Mierlo en Van Waarden. Deze publicatie is gedrukt door NPN Drukkers, ook zo’n bevlogen bedrijf dat tot het uiterste gaat voor een perfect product. Meesterlithograaf Marc Gijzen verzorgde ook dit keer de lithografie, zoals voor veel werk van Beukers Scholma. 

Voorbij de dijken – Hoe Nederland met het water werkt. nai010 uitgevers, 2017
Best Verzorgd Boek 2017

Schiphol – Grensverleggend luchthaven­ontwerp 1967–1975. nai010 uitgevers, 2019 
DAM Architectural Book Award 2019

“In een kwart eeuw tijd maakten we een kleine twintig boeken met Beukers Scholma. We volgen een vast patroon, waarbij de inhoud ons als auteurs met Haico als ontwerper verbindt. Altijd weer een bijzonder moment is de onthulling van het boekontwerp, waarin Haico heel precies zijn motieven ontvouwt.
Zelden kregen we een ontwerpvoorstel dat niet direct 100% aansloot op wat wij onbewust voor ogen hadden. Haico versterkt de inhoud, voegt er een zelfstandige laag aan toe en brengt orde, ritme en poëzie. In de uitwerking spreekt zijn liefde voor het ambacht van boeken maken, met zorg voor lithografie, papier, druktechniek en af en toe een (gedoseerd) speciaal effect. Het is een samenwerking vanuit het volste vertrouwen.”
Marinke Steenhuis en Paul Meurs – SteenhuisMeurs, cultuurhistorie en gebiedsontwikkeling 

Op klein formaat
Het eerste postzegelontwerp dat Haico maakte was een opdracht van Charles Jongejans op de Gerrit Rietveld Academie. Hiervoor combineerde hij de cijferzegels die Wim Crouwel en Willem Sandberg in 1974 in opdracht van PTT hadden ontworpen. Tijdens zijn stage liet Haico de zegels zien aan Crouwel, die enthousiast reageerde en hem adviseerde een velletje te sturen aan Sandberg. Daarop reageerde Sandberg met een brief waarin de volgende zin staat: ‘ik wil u graag eens over deze zaak spreken.’ Dat was wel even schrikken. Vond Sandberg het geen leuke grap? Na een uitnodiging bij Sandberg thuis bleek dat enorm mee te vallen; het werd een geanimeerde bijeenkomst. Het was dochter Puck die Haico’s brief aan Sandberg en het postzegelontwerp zevenendertig jaar later tijdens haar stage bij het Stedelijk Museum ontdekte en vol trots aan Haico doorappte. Zij werkte toen onder Carolien Glazenburg aan het archief-Sandberg.

Hoewel Haico vaak met Paul Hefting van PTT Dienst Esthetische Vormgeving werkte, kwam het maar niet tot een zegelopdracht. Haico bleef aandringen bij Hefting maar die vond dat hij niet moest zeuren omdat hij veel opdrachten van PTT kreeg. Bij zijn vertrek bij PTT gaf Hefting Haico zijn eerste opdracht om een zegel te ontwerpen met als onderwerp Panorama Mesdag. Hierna volgden nog vele postzegelopdrachten. Tot nu toe heeft hij vijftien postzegels/series gemaakt.

Panorama Mesdag. PTT Post, 1995 / Splitsingspostzegels KPN TNT Post Groep (serie van twee). PTT Post, 1998 / Scheepsmodellen van het Maritiem Museum Rotterdam (serie van zes). PostNL, 2015 / Grenzeloos Nederland – Japan (serie van zes). PostNL, 2014 European Design Awards 2015, Silver / 220 jaar postbedrijf (serie van twee). PostNL, 2019 / Voor elk moment (serie van zes). PostNL, 2020 / 50-350 gram. PostNL, 2024

“Haico heeft de afgelopen jaren een indrukwekkende reeks postzegels ontworpen voor PostNL, met een grote diversiteit aan thema’s, gelegenheden en belangrijke mijlpalen voor het postbedrijf. Zijn resultaatgerichte benadering zorgt altijd voor sterke, veelzijdige en hoogwaardige ontwerpen, ongeacht het onderwerp. Haico is niet alleen een getalenteerde ontwerper maar ook een betrouwbare partner. Zijn deskundigheid en aangename persoonlijkheid maken hem een heel plezierig persoon om mee samen te werken. 
Het liefst had ik overal ook Marga tussengesleuteld maar ik wist dat dat niet de bedoeling is voor deze publicatiereeks.”
Sacha van Hoorn – productmanager PostNL

Redactioneel ontwerpen
Tijdens zijn inmiddels lange loopbaan heeft voor Haico redactioneel ontwerpen steeds centraal gestaan. Als je alles bekijkt wat hij heeft ontworpen dan zie je dat meteen. Er is veel aandacht voor de inhoud. Haico citeert graag eerdergenoemde docent Kees Nieuwenhuijzen, die veel voor hem heeft betekend: ‘De opleiding grafisch ontwerpen is, wat mij betreft, niet gericht op het oplossen van specifieke grafische problemen – aan receptuur wordt niet gedaan – maar is gericht op het ontwikkelen van het eigen denken en reageren om zo tot vormgeven te komen.’

“In 2013 publiceerden wij het boek 30 jaar 010, 1983–2013. Voor dit overzichtsboek hebben wij dertig ontwerpers die veel van onze uitgaven hebben verzorgd gevraagd hun favoriete 010-boek te kiezen, een boek dat zij zelf hadden vormgegeven. Haico koos het boek Lekker decadent – Serviesgoed uit de 20ste en 21ste eeuw (2004). Uit zijn toelichting blijkt zijn aanpak en werkwijze: altijd op zoek naar een uitgesproken, op de inhoud gerichte vorm, waarbij bruikbaarheid en helderheid minstens even belangrijk zijn. De inhoud van Lekker decadent bood hem de mogelijkheid een structuur te maken met elkaar afwisselende beeldblokken en tekstdelen. Passend bij het onderwerp bracht hij sfeer in het boek door gebruik te maken van verschillende papiersoorten en bedrukking in goud en zilver. Het boek werd hetzelfde jaar verkozen tot een van de Best Verzorgde Boeken.
Haico excelleert in boeken voor de lange termijn, zoals blijkt uit het jubileumboek Genootschap Architectura et Amicitia 1855–1990 (1992) en Van neorenaissance tot postmodernisme –Honderdvijfentwintg jaar Nederlandse interieurs 1870–1995 (1996). Kloeke boeken, zorgvuldig gemaakt.”
Hans Oldewarris – voormalig directeur/eigenaar Uitgeverij 010 

Lekker decadent – Serviesgoed uit de 20ste en 21ste eeuw. Uitgeverij 010, 2004
Best Verzorgd Boek 2004

Genootschap Architectura et Amicitia 1855–1990. Uitgeverij 010, 1992

Wat nog meer?
Haico heeft altijd meer willen doen dan alleen grafisch ontwerpen. Zo zat hij in de redactie van de schoolkrant van de Gerrit Rietveld Academie, genaamd Gerrit, en maakte samen met Lex Reitsma het Examenboek 1982 Gerrit Rietveld Academie. In het tweede jaar van de Gerrit Rietveld Academie werd hij al lid van de toenmalige GVN (Grafisch Vormgevers Nederland), een van de voorgangers van de huidige BNO (Beroepsorganisatie Nederlandse Ontwerpers). Hij was meteen actief aanwezig in vergaderingen en bij bijeenkomsten. Hij was voorzitter van de afdeling ontwerpbureaus (1992–1994) en de afdeling individuele leden (1994–1997) van de BNO. En eerlijk is eerlijk, het laatste paste hem beter dan het eerste. Ook was hij lange tijd lid van de Raad van Toezicht van de BNO. Hij was voorzitter van AGA LAB, werkplaats, maakplek en laboratorium op het gebied van techniek, materiaal en beeld. Op dit moment is hij voorzitter van de SRO (Stichting Rechtshulp Ontwerpers). 

Hij vervulde diverse docentschappen. Zo gaf hij gedurende vele jaren les aan de Academie voor Beeldende KunstenArnhem, de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht en de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten Den Haag. Gastlessen aan Academie Minerva in Groningen en TU Delft Industrieel Ontwerpen. Daarnaast was hij actief als jurylid voor prijzen op het gebied van design en architectuur.

Liefde voor architectuur en stedenbouw
Haico is geïnteresseerd in architectuur en stedenbouw en wilde daarom graag opdrachten in die richting krijgen. Via de eerdergenoemde Frans Spruijt kwam Haico in 1988 in contact met Maarten Kloos. Maarten Kloos was directeur van Arcam, centrum voor architectuur in Amsterdam. Kloos vroeg Haico gelijk voor een grote opdracht: Boomtown Amsterdam. Hiervoor ontwierp hij een reeks tentoonstellingen door heel Amsterdam, een boek en een campagne. De innige samenwerking met Maarten Kloos zou tot 2013 duren toen deze met pensioen ging.

Haico in 1991 met het affiche voor Arcam, Boomtown Amsterdam. Foto Reinier Gerritsen

Arcamtentoonstelling Wegens verbouwing geopend. Deze tentoonstelling was geheel ingericht als bouwmarkt. Arcam, 2003. Foto Wim Ruigrok

Haico heeft nog veel meer op dit terrein ontworpen. Huisstijlen voor architectenbureaus en daarnaast met name boeken met Hans Oldewarris voor Uitgeverij 010 en met Marcel Witvoet en Eelco van Welie voor nai010 uitgevers. Hij verzorgde de huisstijl en uitingen voor KEI, kenniscentrum stedelijke vernieuwing in Rotterdam en was gedurende tien jaar ontwerper en redactielid van PLAN Amsterdam, een magazine uitgegeven door de Dienst Ruimtelijke Ordening van de gemeente Amsterdam, later Ruimte en Duurzaamheid.

“Zonder dat je het meteen in de gaten hebt, stelt Haico veel vragen. Hij wil absoluut doordringen tot de inhoud, de kern van de zaak. Hij denkt vooruit. Als het gesprek eenmaal in een schetsontwerp is gevat ben je verrast. Hij heeft je opvattingen en ideeën gespiegeld en vertaald in beeld. Voor kenniscentrum KEI wilden we de sociale kant van stedelijke vernieuwing laten zien. Haico kwam met pastelkleuren en ijzersterke portretfotografie. Het was lichtelijk ontregelend, anders dan iedereen gewend was. Impliciet werd onze organisatie expliciet op de kaart gezet. Hij voegde met zijn ontwerp een betekenislaag toe die we op dat moment zelf nog niet konden benoemen.”
Esther Agricola – voormalig directeur KEI, kenniscentrum stedelijke vernieuwing en voormalig directeur gemeente Amsterdam Ruimte en Duurzaamheid

Kunst, design en geschiedenis
Ook over deze onderwerpen heeft Haico veel mooi werk gemaakt. Zo heeft hij gedurende bijna dertig jaar intensief samengewerkt met de Anne Frank Stichting. Over de museumpockets schreef Hub. Hubben in de Volkskrant van 14 juni 2001: ‘Anne Frank Huis – Een museum met een verhaal past in de binnenzak, kost nog geen twintig gulden en rangschikt ongelofelijk veel informatie en beeldmateriaal op een zo aantrekkelijke wijze, dat je geneigd bent alle taaledities – er zijn er zeven – meteen aan te schaffen.’

Selectie uit de ruim honderd tot nu toe gemaakte boeken over stedenbouw en architectuur, chronologisch geordend. Lectura Cultura, nai010 uitgevers NAi Uitgevers,Uitgeverij de Hef, Uitgeverij Lecturis, Uitgeverij Thoth, WBooks, 1998–2024

Selectie uit de bijna tweehonderd tot nu toe gemaakte boeken over kunst, design en geschiedenis, chronologisch geordend. Anne Frank Stichting, Japanmuseum SieboldHuis, nai010 uitgevers, NAi Uitgevers, NEMO, Stad en Bedrijf, TextielMuseum, Anne Marie Trovato, Uitgeverij 010, Uitgeverij Lecturis, Uitgeverij Thoth, Uitgeverij Waanders, 2004–2024

Samen met nai010 uitgevers zijn er prachtige boeken over het werk van Andries Copier, Geert Lap en Caspar Berger gemaakt, alle drie gefotografeerd door Erik en Petra Hesmerg. Met Stad en Bedrijf maakte hij boeken over de familie Menko, topstukken van het Maritiem Museum Rotterdam en de Bibliotheek Rotterdam. Met het Japanmuseum SieboldHuis werkt hij sinds 2015 samen, waarvoor hij campagnes, tentoonstellingen en boeken maakt. 

“Kunst en geschiedenis vormen de poëzie in het dagelijks leven. Haico brengt de verwondering voor deze verhalen in zijn boek­ontwerpen tot leven. In zijn ontwerpen vertrekt hij steeds vanuit de inhoud en nodigt de lezer uit om écht te kijken. Met een scherp oog voor detail, slimme keuzes in de typografie en een zorgvuldige beeldredactie kneedt Haico de verschillende inhoudelijke lagen in zijn boeken tot een smaakvol, eenvoudig en gestructureerd geheel. Zo combineert hij in Evenbeeld, de publicatie over het werk van beeldend kunstenaar Caspar Berger, moeiteloos de kunsthistorische context, het maakproces en een uitgebreide catalogus in één boek.
De boekontwerpen van Haico blijven verrassen en inspireren. Zijn liefde en concentratie voor het maken van boeken vloeien door al zijn ontwerpen en vormen een waardevolle bijdrage aan de Nederlandse grafisch-ontwerpwereld.”
Laurence Ostyn – projectleider kunst en design nai010 uitgevers

Caspar Berger – Evenbeeld. nai010 uitgevers, 2024

Aan de pers bij NPN Drukkers voor het boek Evenbeeld. Van links naar rechts Michel Schoonen (NPN Drukkers), Marc Gijzen, Haico en Laurence Ostyn.

Prijzen en nominaties
Het werk van Haico viel regelmatig in de prijzen. Zo was werk van hem bijvoorbeeld elf keer onderdeel van de Best Verzorgde Boeken, waar hij ook de catalogus 2016 voor maakte. Hij kreeg een bronzen medaille bij Schönste Bücher aus aller Welt voor het boek The Furniture Collection –Stedelijk Museum Amsterdam en was winnaar in de categorie huisstijlen bij de Nederlandse Designprijzen voor de huisstijl van Meyer en Van Schooten Architecten. Bijzonder eervol was de German Design Award in de categorie ‘Special Award Highest Design’ voor de zelfklevende postzegels 100 voor uw zaken. Voor de postzegelserie Grenzeloos Nederland – Japan kreeg hij een European Design Award.

Deze tekst is geschreven in 2024. Haico is 64 jaar. Wie hem een beetje kent, weet dat hij voorlopig nog niet uitontworpen is. Er zal dus nog veel mooi werk volgen. 

Haico en Marga in hun studio in Haarlem, 2020

---

Haico Beukers
geboren op 29 maart 1960, Hoogvliet

---

Auteur: Rob Huisman, november 2024
Eindredactie: Sybrand Zijlstra
Portret foto: Aatjan Renders